Ermeni Sorunu Nedir?

Ermeni Sorunu Nedir? Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinden günümüze kadar uzanan, özellikle 19. yüzyılın sonlarından itibaren büyük devletlerin müdahaleleriyle şekillenmiş ve modern uluslararası ilişkilerde önemli bir konu haline gelmiş bir meseledir. Osmanlı Devleti içinde yaşayan Ermenilerin siyasi, sosyal ve ekonomik talepleri, Batılı devletlerin müdahalesi, 1915 Tehcir Kanunu ve modern Ermeni diasporasının talepleri gibi birçok faktör bu konunun merkezinde yer almaktadır.

Bu yazıda, Ermeni Sorunu’nun tarihsel arka planını, Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki gelişmeleri, uluslararası boyutunu, 1915 olaylarını, diasporanın ve günümüz devletlerinin tutumlarını ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.

Ermeni Sorunu Nedir? keşfetmek üzeresiniz. Daha fazla yorum ve farklı Tarih için Tarih sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

Ermeni Sorunu Nedir?

1. Ermeni Sorunu’nun Tarihsel Arka Planı

Ermeni Sorunu, temelde Osmanlı İmparatorluğu içinde yaşayan Ermenilerin durumu ve 19. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan siyasi gelişmelerle şekillenmiştir. Ancak sorunun kökleri çok daha eskiye dayanır.

1.1. Osmanlı Öncesi Ermeniler ve Bölgedeki Tarihsel Süreç

Ermeniler, tarihi M.Ö. 6. yüzyıla kadar uzanan bir topluluktur ve uzun yıllar boyunca Persler, Bizanslılar ve Arapların egemenliği altında yaşamışlardır. 11. yüzyıldan itibaren Türklerin Anadolu’ya gelmesiyle birlikte Ermeniler, Selçuklu ve daha sonra Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.

✔ Osmanlı döneminde Ermeniler, millet-i sadıka (sadık millet) olarak kabul edildi ve Osmanlı toplumunda önemli görevler üstlendiler.
✔ Osmanlı İmparatorluğu, gayrimüslimleri “millet sistemi” adı verilen bir yönetim modeli ile idare etti. Bu sistemde Ermeniler kendi dini liderleri (patrikleri) aracılığıyla yönetildi.
✔ Ermeniler, Osmanlı yönetimi altında birçok alanda başarılı oldular ve özellikle ticaret, sanat, eğitim ve devlet yönetiminde önemli konumlara geldiler.

Ancak 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, Osmanlı Devleti’nin zayıflaması ve Avrupa devletlerinin Osmanlı içişlerine müdahaleleri Ermeni Sorunu’nun temelini oluşturdu.

2. Ermeni Sorunu’nun Ortaya Çıkışı (19. Yüzyıl)

Ermeni Sorunu, özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’ndeki iç ve dış dinamiklerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

2.1. Osmanlı’nın Zayıflaması ve Büyük Devletlerin Müdahalesi

✔ Sanayi Devrimi ve Avrupa’daki milliyetçilik hareketleri, Osmanlı Devleti içinde de etkisini göstermeye başladı.
✔ Osmanlı’nın Balkanlar’daki kayıpları ve Hristiyan toplulukların bağımsızlık kazanması, Ermenileri de harekete geçirdi.
✔ Rusya, İngiltere ve Fransa gibi büyük devletler, Osmanlı’daki Hristiyan toplulukları destekleyerek Osmanlı’yı zayıflatmak istiyordu.

2.2. Berlin Antlaşması (1878) ve Ermeni Meselesinin Uluslararası Boyuta Taşınması

✔ Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması’nda, Osmanlı Devleti’nin Ermenilerle ilgili bazı reformlar yapması gerektiği belirtildi.
✔ Bu, ilk kez uluslararası bir antlaşmada Ermenilerin durumunun gündeme gelmesi anlamına geliyordu.
✔ Osmanlı Devleti, bu reformları hayata geçirmekte isteksizdi çünkü bu tür girişimlerin toprak bütünlüğünü tehdit edebileceğini düşünüyordu.

Bu dönemde Ermeni milliyetçi hareketleri ortaya çıktı ve Batı’nın desteğiyle isyanlar başladı.

3. Ermeni Ayaklanmaları ve Osmanlı Devleti’nin Müdahaleleri (1890-1915)

Ermeni milliyetçi hareketleri, özellikle 1890’lı yıllardan itibaren silahlı isyanlara ve Osmanlı yönetimine karşı şiddet eylemlerine dönüştü.

3.1. Ermeni Milliyetçi Örgütleri ve İsyanlar

✔ Taşnak (1890) ve Hınçak (1887) örgütleri, silahlı ayaklanmaları örgütledi.
✔ 1894-1896 yıllarında Doğu Anadolu’da büyük isyanlar başladı ve Ermeniler ayaklanmalarda bir çok Müslüman’ı katletti Osmanlı yönetimi bu ayaklanmaları devletin bütünlüğünü bozduğundan isyanı engellemeye çalıştı. Bunun sebebi Ermenilerin Rusların oyununa gelip kendi devletindeki insanları soykırım tabiriyle öldürmüşlerdir.
✔ 1905 yılında II. Abdülhamid’e suikast girişiminde bulunuldu.

✔ İsyanlar sırasında hem Osmanlı güvenlik güçleri verdi ve bu durum Osmanlı-Ermeni ilişkilerini tamamen kopardı.

4. 1915 Olayları ve Tehcir (Zorunlu Göç) Kararı

✔ I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Osmanlı, Çanakkale ve Kafkas cephelerinde büyük savaşlara girdi.
✔ Rusya’nın Osmanlı topraklarına saldırması ve bazı Ermeni grupların Rus ve İngiliz ordularıyla iş birliği yapması Osmanlı yönetimini alarma geçirdi.
✔ Osmanlı hükümeti, savaş sırasında iç güvenliği sağlamak için 27 Mayıs 1915’te “Tehcir Kanunu”nu çıkardı.

4.1. Tehcir (Zorunlu Göç) Süreci ve Sonuçları

✔ Ermenilerin büyük bir kısmı Suriye ve Irak bölgesine zorunlu göçe tabi tutuldu. Ermeni diasporası ve bazı Batılı ülkeler, bu süreci soykırım olarak tanımlarken, Türkiye Cumhuriyeti yetkilileri ve Osmanlı belgeleri bunun bir “zorunlu göç” olduğunu savunmaktadır. Bunun aslı Ermenilerin haince davranıp masum insanları öldürüp kendi insanları öldüğünü ileri sürmesidir. Ermeni Sorunun asıl sebebi Ermenilerin yalan ve ihtiralarla soykırımı ortaya çıkarmışlardır. Asıl soykırımı kendileri yapmıştır. Bazı Hain Türk tarihçileri de Ermenilere destek vermesi ile bu olay daha da büyümüştür. Bir Türk asla soykırım yapmaz, böyle ifadeler ancak kanı bozuk milletlerden çıkar

5. Ermeni Sorunu’nun Günümüzdeki Uluslararası Boyutu

✔ Ermeni diasporası, 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanıtmaya çalışmaktadır.
✔ Fransa, ABD ve birçok Avrupa ülkesi, Ermeni iddialarını destekleyen yasalar çıkarmaktadır.
✔ Türkiye ise bu sürecin uluslararası siyasette bir baskı unsuru olarak kullanıldığını savunmaktadır.

5.1. Türkiye’nin Tutumu

✔ Arşivlerin açılması ve tarihçilerin konuyu tarafsız şekilde incelemesi gerektiğini savunmaktadır.

Ermeni Sorunu Neden Hâlâ Tartışmalı?

✔ Osmanlı’nın yıkılış sürecinde yaşanan olaylar günümüzde hala siyasi bir araç olarak kullanılmaktadır.
✔ 1915 olaylarının uluslararası arenada farklı algılanması, Türkiye ile Ermenistan arasındaki diplomatik ilişkileri olumsuz etkilemektedir.
✔ Tarihçilerin ve uluslararası toplumun daha geniş bir bakış açısıyla konuyu ele alması gerekmektedir.